Sinematografın inşasını, 1832’de Belçikalı Joseph Plateau ve Avustuyalı Simon von Stampfer, Fenakistiskop’u eş zamanlı bularak başlatmışlardır diyebiliriz.
İlk animasyon aletlerinden biri olan fenakistiskop, yuvarlak bir şekil üzerine, görüntüleri aşamalı olarak yan yana yerleştirip hızla bakıldığında gözde hareket aldanması yaratma üzerine kurulmuştu. (Zaten kelimenin Yunanca anlamı; göz aldatması, göz yanılması gibi bir anlam taşımaktadır.)
Fenakistiskop Örnekleri
Genellikle çocuklar için pazarlanan popüler bir Viktorya salonu oyuncak olan Fenistoskop, yaygın olarak en eski animasyon formatı ve modern sinemaya öncülük eden unsurlar arasında sayılmaktadır. Cihaz, karton diskin döndürülmesi ve görüntünün yansımalarının bir dizi hareketli yarık yoluyla bir aynada görülmesiyle çalıştırıldı. Distorsiyon ve titreme ile disk, görüntünün hareket ettiği yanılsamasını yarattı. Kadınlar dans ettiler, erkekler eğildiler ve hayvanlar kısa, tekrar eden animasyonlar atladılar.
Çağın birçok bilimcisi, optik yanılsamalar, fotoğraf ve görüntü projeksiyonları ile deneyler yapıyordu ve 1832’de eşzamanlı olarak icat edilen bu cihazın yaratılması konusunda, Brüksel’deki Joseph Plateau ve Berlin’deki Simon von Stampfer tarafından kaçınılmaz bir şey vardı. Plato bir fizikçiydi, ama babası, Brüksel’deki Tasarım Akademisi’nde oğlunu kaydettiren bir ressam ve illüstratördü. Plateau nihayetinde bilimin peşine düşmüş olmasına rağmen, prototip Phenakistoscope’u oluştururken yararlı olduğunu kanıtlayan sanat ve tasarıma ilgi duydu. Plateau’nun özgün tasarımları kendi başına elle boyanmıştı. Bu, dönemi tanımlayan deneysel bilimsel medya ile Victoria sanatının sık sık kesiştiği bir örnektir. Sadece birkaç hafta sonra, Plateau’nun yaratılışından haberi olmayan von Stampfer, bir matematikçi,
Cihaz popülerliğini kanıtladı ve kısa süre sonra Phantasmascope, Fantoscope ve hatta prosaic Magic Wheel gibi daha kolay telaffuz edilebilir isimler altında kitlesel olarak üretildi ve pazarlandı. Burada yer alan seri, 1833’te yayınlanan, en eski seri üretilen Phenakistoscopes arasında yer alan Mclean’s Optical Illusions veya Magic Panorama adlı rakip bir üründür. Burada gördüğümüz resimler basit hareketli figürler olmakla birlikte, takip eden yıllarda tasarımlar karmaşık, fantazmagorik sahneleri yüksek renkte betimleyerek daha karmaşık hale gelecektir.
Phenakistoscope nihayetinde popüler hayal gücüyle tamamlandı: ilk olarak benzer Zoetrope ve daha sonra – Eadweard Muybridge’inZoopraxiscope’u (animasyonu yansıtan) – filmin kendisi. Oyuncak büyük ölçüde unutuldu, sinema öncesi merakına düştü. Ama yine de, internet çağında, konsept tam bir çembere dönüştü – animasyonlu GIF’den önce 155 yıldan fazla süren bir cihazı andıran benzer kısa, döngüsel animasyonlar üretmeye ve paylaşmaya geri döndüğümüzü görüyoruz.
Yorumlarınızı bekliyoruz ;)